Al sprak ik de talen van alle mensen en die van de engelen – had ik de liefde niet, ik zou niet meer zijn dan een dreunende gong of een schelle cimbaal.

Hoe kan het toch dat wij hetzelfde observeren en dat jij dan toch totaal andere dingen ziet dan ik. Wat ik dankzij jou zie, nestelt zich in mijn onderbewustzijn waar ik het geziene koester tot het zich vertaalt in een verhaal. Als ik met jou ben, probeer ik soms heel even jouw ogen te stelen, en niet alleen omdat ik er maar eentje heb, maar omdat ik mij probeer in te wroeten in jouw gedachtewereld. Ik houd ervan om naar je kijken te kijken. En daarover in gesprek te gaan. Met jou natuurlijk. Meedelen is zoveel meer dan iets meedelen. Taal is zo rijk, je vindt het niet in boeken. Ook niet in Waslijn?, vraag je. Ik moet even op je vraag kauwen. Als ik terugkijk op het schrijven van Waslijn, dan zie ik het meer als een proces van afscheid nemen. Misschien is ieder boek dat ook wel. Een bepaalde periode achter ons laten. Ik schrijf van mij af omdat ik, net als jij afgeschreven bent? Misschien een beetje te cru, iets meer appellation controllée, Alje. Ok, ik schrijf omdat ik orde aan wil brengen in wat ik achter laat.

Je roept mij liefdevol tot de orde en wilt dat ik mij begrens, beperk. ‘Je raakt mij kwijt in jouw onbegrensde grabbelton van taal’, zeg je. Ik diesel beschaamd nog wat na. Schaamte is nog niet begrepen zelfverwijt. Ik ga naar binnen en schrijf dus maar weer van mij af. Je leert jezelf kennen door het gelaat van de ander, schrijft Levinas. En niet door de gelatenheid van de ander, denk ik aansluitend. Gelatenheid laadt onverschilligheid en onverschilligheid, goed verstaan is prachtig. Maar vaak is onverschilligheid de motor van vervreemding. En niets is zo vervreemdend als een mens die zich niet meer laat raken door wat er in en om hem heen gebeurt. Aanvankelijk wilde ik schrijven dat niets zo erg is als een mens die niet meer verlangt. Nu weet ik dat niets meer verlangen eigenlijk best wel rustig is. Verlangen naar iets of iets anders leidt vaak tot conflicten. Belangen en verlangen liggen dicht bij elkaar.

Wat je met 26 letters kunt doen, is onmetelijk. En ik heb soms zo’n zin om helemaal los te gaan in taal en merk dan soms te laat dat ik van de radar verdwijn terwijl ik niks liever wil dan met jou op dezelfde golflengte te komen. Je zegt dat mijn spontaniteit en vitaligheid prachtig is maar dat het er ook om gaat dat ik met zorg mijn woorden mag kiezen. Selectief mag zijn in waarnemen wat waargenomen moet worden. Weloverwogen zeggen wat ik te zeggen heb. Mijzelf zijn en tegelijkertijd mijn en jouw vrijheid beherend. Op de grens in soms grensverleggend zwijgen.

Een boekje dat eens mijn leven heeft gered, dat kan, is Drie Rode Rozen van Abel Herzberg. Henk van Ulzen heeft daar een bijzondere voorstelling over gemaakt, Job op Schokland. Toen ik na afloop op hem afstapte in de Gereformeerde Kerk in Ammerstol en vertelde over de enorme impact die dit boekje op mij maakte en hoe geraakt ik was door zijn interpretatie en spel, keek hij mij licht ongeduldig aan terwijl hij over mij heen keek en bezig ging met het signeren van het boekje van degene die achter mij stond. ‘Interessant’, sprak hij en ondertekende geroutineerd een alweer volgend exemplaar. Wat had ik graag met hem hierover willen delen. Over God, over goed en kwaad, over deel en geheel, over dat wat niet gezegd, maar wel waargenomen kan worden.

 Al door het zeggen van het woord
Deelt men, scheidt men en schendt
Het al omvattende, dat men niet kent,
Dat ik aanwezig weet, of alleen maar vermoed,
Dat ik niet uitspreken kan en toch uitspreken moet,
Dat mij beheerst, dat mij gehoorzaamheid gebiedt,
En als ik zoek en luister, dan vind ik het niet.

Een troost blijft:
Er is in ieder woord een woord,
Dat tot het onuitsprekelijke behoort;
Er is in ieder deel een deel
Van het ondeelbare geheel,
Gelijk in elke kus, hoe kort,
Het hele leven meegegeven wordt. (Want alles is fragment uit Drie rode rozen)

Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde. En die laatste is (er) meer dan genoeg. Daar hoeft geen geloof bij. Het enige dat nodig is, is de kunst om te leren hopeloos te leven terwijl je in verbinding blijft. Het is moeilijk om niet van jou te houden. Je bent een mens uit 1 stuk. Ik houd van je en dank je van harte voor het nakomen van onze afspraak en voor al die gesprekken die ik niet met Henk van Ulzen maar wel met jou heb kunnen voeren. Delen in verbondenheid, de rest doodzonde van de tijd. Laten we snel weer afspreken